Powiat turecki
powiat | |||||||||
| |||||||||
Państwo | Polska | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||
TERC | 3027 | ||||||||
Siedziba | Turek | ||||||||
Starosta | Jan Smak | ||||||||
Powierzchnia | 929,4 km² | ||||||||
Populacja (31.12.2023) • liczba ludności |
| ||||||||
• gęstość | 90,3 os./km² | ||||||||
Urbanizacja | 34,81% | ||||||||
Tablice rejestracyjne | |||||||||
Adres urzędu: ul. Kaliska 5962-700 Turek | |||||||||
Szczegółowy podział administracyjny | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie województwa | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Strona internetowa |
Powiat turecki – powiat w Polsce, we wschodniej części województwa wielkopolskiego, z siedzibą w Turku; przywrócony w wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w 1999.
Powiat turecki powstał w 1867 w wyniku wydzielenia ze wschodniej części powiatu kaliskiego w guberni kaliskiej Królestwa Polskiego[3].
Przez powiat turecki przebiega autostrada A2, droga krajowa nr 72 i droga krajowa nr 83.
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[4] powiat zamieszkiwały 83 894 osoby. Natomiast według danych z 31 grudnia 2023 roku powiat zamieszkiwało 81 244 osób[5].
Podział administracyjny
W skład powiatu wchodzą:
- 1 gmina miejska: Turek
- 2 gminy miejsko-wiejskie: Dobra, Tuliszków
- 6 gmin wiejskich: Brudzew, Kawęczyn, Malanów, Przykona, Turek, Władysławów
Obiekty zabytkowe
Według danych Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków, na terenie powiatu tureckiego znajduje się 107 obiektów i zespołów zabytkowych, w tym 51 na terenie samego miasta Turku. Poza tym najwięcej wpisanych zabytków i ich zespołów posiada gmina Władysławów (13), zaś najmniej gmina Przykona (zaledwie 3). Przeważają obiekty sztuki sakralnej – kościoły, cmentarze – oraz zespoły dworskie. Warto jednak zauważyć, że w samym Turku aż 43 pozycje stanowią tzw. domy tkaczy z XIX wieku.
Położenie
Powiat turecki położony jest we wschodniej Wielkopolsce, w Kaliskiem, częściowo także w ziemi sieradzkiej[6]. Graniczy z powiatami: kolskim, konińskim, kaliskim oraz poddębickim i sieradzkim, administracyjnie należącymi do województwa łódzkiego. Głównym ośrodkiem administracyjnym i gospodarczym powiatu tureckiego jest miasto Turek. Przez Turek przechodzi węzeł komunikacyjny o znaczeniu wojewódzkim i międzywojewódzkim (droga krajowa nr 72, droga krajowa nr 83, droga wojewódzka nr 470).
Rzeki
Główną rzeką jest Warta, stanowiąca wschodnią granicę powiatu. Obszar położony na zachód od niej odwadniany jest przez zespół czterech cieków – jej lewobrzeżnych dopływów. Są nimi: Teleszyna, Kiełbaska, Topiec i Powa.
Bogactwa naturalne
Swoistą cechą powiatu tureckiego jest kopalnictwo odkrywkowe i dominujący w ogólnym bilansie wody udział wód podziemnych, drenowanych w toku eksploatacji górniczej.
Najważniejszym bogactwem naturalnym eksploatowanym na terenie powiatu jest węgiel brunatny. Udokumentowane i eksploatowane złoża występują na terenie gmin: Turek, Przykona i Brudzew. Węgiel wykorzystywany był jako surowiec energetyczny w miejscowej Elektrowni „Adamów”. Poza węglem występują dość powszechnie pospolite surowce mineralne jak: piaski, żwiry, gliny morenowe, iły. Surowce te stanowią bazę kruszywa naturalnego dla potrzeb budownictwa i drogownictwa.
Demografia
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
---|---|---|---|---|---|---|
osób | % | osób | % | osób | % | |
Ogółem | 83 686 | 100 | 42 839 | 51,19 | 40 847 | 48,81 |
Miasto | 34 398 | 41,10 | 17 999 | 21,51 | 16 399 | 19,60 |
Wieś | 49 288 | 58,90 | 24 840 | 29,68 | 24 448 | 29,21 |
Liczba ludności w każdej z gmin (dane z 30 września 2008)[7]:
- m. Turek: 29 621 (1)
- gm. Brudzew: 6168 (7)
- gm. Dobra: 6471 (6)
- gm. Kawęczyn: 5372 (8)
- gm. Malanów: 6518 (5)
- gm. Przykona: 4273 (9)
- gm. Tuliszków: 10 557 (2)
- gm. Turek: 8075 (3)
- gm. Władysławów: 8032 (4)
- ogółem: 85 087
- Piramida wieku mieszkańców powiatu tureckiego w 2014 roku[8].
Gospodarka
W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie tureckim obejmowała ok. 1,3 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 3,6% do aktywnych zawodowo[9].
Turystyka
Trasy piesze i rowerowe
- Piesze i rowerowe ścieżki dydaktyczne Bogdałów
- Piesze i rowerowe ścieżki dydaktyczne Zdrojki
- Dydaktyczny szlak rowerowy Panorama
- Szlaki pieszo-rowerowe gminy Malanów
- Szlaki pieszo-rowerowe gminy Kawęczyn
Media
Na terenie powiatu wydawane są dwa tygodniki lokalne:
- Echo Turku
- portal turek.net.pl
Policja
- Komenda Powiatowa Policji w Turku,
- Komisariat Policji w Dobrej,
- Komisariat Policji w Tuliszkowie[10]
Jednostki OSP w KSRG
- OSP Brudzew,
- OSP Chrząblice,
- OSP Dobra,
- OSP Piekary,
- OSP Kowale Pańskie,
- OSP Kawęczyn,
- OSP Kotwasice,
- OSP Malanów,
- OSP Przykona,
- OSP Smulsko,
- OSP Grzymiszew,
- OSP Tuliszków,
- OSP Kowale Księże,
- OSP Władysławów,
- OSP Kuny,
- OSP Chylin[11]
Zobacz też
Uwagi
- ↑ Dla motocykli.
Przypisy
- ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2024-07-02] .
- ↑ Zasady wydawania tablic 2000 – województwo wielkopolskie (M) – powiat turecki (MTU) [online], wptr.pl [dostęp 2024-07-02] .
- ↑ Leonard de Verdmon-Jacques, Stanisław Graeve: Przewodnik po Guberni Kaliskiej z kolorowaną szczegółową mapą miast, osad, wsi. Cz. 1: Dział informacyjno-statystyczny. Warszawa: Stanisław Graeve, 1912, s. 7.
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
- ↑ powiat turecki (wielkopolskie) » mapy, miasta, GUS, nieruchomości, noclegi, gminy, regon, wypadki drogowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, statystyki [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-07-02] (pol.).
- ↑ Mariusz Kaszyński. Z przeszłości administracyjnej miejscowości Brudzew w powiecie tureckim. „Polonia Maior Orientalis. Studia z dziejów Wielkopolski wschodniej”. 8, s. 18, 2021-12-22. Piotr Gołdyn – redaktor naczelny. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. ISSN 2392-0106. [dostęp 2022-06-15]. Cytat: Wydaje się wielce prawdopodobne, iż od samego początku organizacji plemiennej pobliski Turek wraz ze Spicymierzem był związany zawsze z ziemią sieradzką i po powstaniu województwa i powiatu sieradzkiego wszedł w ich skład. Teorię o powiązaniu Turku z ziemią sieradzką potwierdził między innymi Jan Korytkowski. (pol.).
- ↑ PKW - Rejestr wyborców 2005–2015
- ↑ Powiat turecki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-12-13] (pol.).
- ↑ K.P.P.K.P.P. Turek K.P.P.K.P.P., Komisariaty Policji [online], KPP Turek [dostęp 2023-09-07] (pol.).
- ↑ Wykaz jednostek OSP włączonych do KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Turku – Portal Gov.pl [online], Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Turku [dostęp 2023-09-06] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Powiat turecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 637 .
- p
- d
- e
Miasta na prawach powiatu | |
---|---|
Powiaty |
|
Inne zagadnienia |
- p
- d
- e
Miasta | |
---|---|
Gminy miejskie | |
Gminy miejsko-wiejskie |
|
Gminy wiejskie |
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Turek
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta | |
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75) |
|
Gromady (1954–72) |
|