Wielkie Oczy
wieś | |||
Siedziba władz gminy, dawny dwór | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | lubaczowski | ||
Gmina | Wielkie Oczy | ||
Liczba ludności (2021) | 926[2] | ||
Strefa numeracyjna | 16 | ||
Kod pocztowy | 37-627[3] | ||
Tablice rejestracyjne | RLU | ||
SIMC | 0613263 | ||
Położenie na mapie gminy Wielkie Oczy | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego | |||
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego | |||
50°01′31″N 23°09′46″E/50,025278 23,162778[1] | |||
|
Wielkie Oczy (ukr. Великі Очі) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Wielkie Oczy[4][5]. Leży na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, w pobliżu granicy z Ukrainą.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego; jest siedzibą gminy Wielkie Oczy.
Wielkie Oczy były miastem. Lokowane w 1671 roku, utraciły prawa miejskie w 1935 roku[6].
Części wsi
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0613270 | Horysznie | część wsi |
0613286 | Mielniki | część wsi |
Historia
Nazwa pochodzi prawdopodobnie od istniejących tu niegdyś dwóch stawów. Początki miejscowości sięgają XIV w. Już w XVI wieku istniał w Wielkich Oczach kościół będący filią parafii w Krakowcu. Przy nim Andrzej Modrzewski w 1667 roku osadził dominikanów. W następnych latach wybudowano murowany kościół i niewielki klasztor[7].
W 1671 roku Wielkie Oczy otrzymały od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego prawa miejskie. W miasteczku rozwijał się handel i rzemiosło. Mikołaj Bazyli Potocki, starosta kaniowski, zapisał dobra Wielkie Oczy w województwie ruskim położone synowcowi swemu ks. Kajetanowi Potockiemu, kanonikowi katedralnemu krakowskiemu[8].
W XIX w. działały tu dwie garbarnie, dwie cegielnie i aż cztery gorzelnie. W mieście w 1842 roku urodził się Bernard Henner, właściciel zakładów fotograficznych i radny miasta Przemyśla[9] Pod koniec XIX w. było tu ok. 2 tys. mieszkańców – Polaków, Rusinów i Żydów. Po wojennych zniszczeniach w 1915 roku Wielkie Oczy podupadły, a w 1935 roku utraciły prawa miejskie.
W II Rzeczypospolitej miejscowość w powiecie jaworowskim w woj. lwowskim. W 1943 Ukraińska Policja Pomocnicza zamordowała tutaj 45 Żydów. W 1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali na terenie wsi 31 Polaków[10].
W 1926 roku władze zakonu dominikanów zlikwidowały klasztor, a parafię przekazały diecezji przemyskiej. W 1986 roku na frontonie kościoła umieszczono tablicę ku czci Polaków pomordowanych w latach 1939 - 1946, zawierającą nazwiska wielu mieszkańców Wielkich Oczu i okolicznych wsi[11].
O dawnym miejskim charakterze świadczy układ urbanistyczny z kwadratowym rynkiem, otoczonym kamieniczkami i drewnianymi domami. O dawnym współistnieniu trzech religii świadczą obiekty sakralne tych wyznań.
Turystyka
- Szlak Architektury Drewnianej – Trasa nr VI (lubaczowska)
Galeria
- Dawny rynek i pomnik
-
- Dom Pomocy Społecznej
- Zespół szkół
- Dom (stan w 2007) projektu Jana Sas-Zubrzyckiego z 1918,
ul. Krakowiecka 4
Zobacz też
- Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Wielkich Oczach
- Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Wielkich Oczach
- Synagoga w Wielkich Oczach
- Cmentarz żydowski w Wielkich Oczach
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146455
- ↑ Wieś Wielkie Oczy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-24] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1449 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.
- ↑ Zespół kościelno-klasztorny - Wielkie Oczy - Kultura i turystyka - Dla turysty - Strona internetowa Gminy Wielkie Oczy [online], www.wielkieoczy.info.pl [dostęp 2022-09-06] (pol.).
- ↑ Sadok Barącz: Pamiątki buczackie. Lwów: Drukarnia Gazety Narodowej 1882, s. 68–69.
- ↑ Wielkie Oczy - przewodnik - Shtetl Routes - Teatr NN [online], shtetlroutes.eu [dostęp 2022-09-06] (pol.).
- ↑ SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 353-354, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897 .
- ↑ WIELKIE OCZY - ZABYTKI - KOŚCIÓŁ [online], wielkieoczy.itgo.com [dostęp 2022-09-06] .
Linki zewnętrzne
- Wielkie Oczy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 345 .
- Mapa katastralna miasteczka Wielkie Oczy z 1854
- Autorska strona monograficzna Krzysztofa Dawida Majusa
- Fotografie Pawła Rydzewskiego. roztocze.horyniec.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
- Parafia Wielkie Oczy. parafiawielkieoczy.iap.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-26)].
- p
- d
- e
- Siedziba gminy: Wielkie Oczy
Wsie |
|
---|---|
Integralne części wsi |
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Jaworów
Przynależność wojewódzka |
|
---|---|
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →) |
|
Miasteczka (1920–34) | |
Gminy miejskie (1920–39 →) |
|
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →) | |
Legenda |
|
- p
- d
- e
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich / praw miasteczka / praw osiedla; (2) wytłuszczono miasta/osiedla trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast; (4) OTP – osiedle typu miejskiego; (5) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Gminy miejskie |
|
---|---|
Gminy wiejskie z prawami miejskimi |
|
Gminy wiejskie z prawami miasteczka |
|
Źródła: Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422, Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420, Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.