Karol X
Król Francji | |||
Okres | od 16 września 1824 | ||
---|---|---|---|
Poprzednik | Ludwik XVIII | ||
Następca | Ludwik XIX | ||
Francuski Współksiążę Andory | |||
Okres | od 16 września 1824 | ||
Poprzednik | Ludwik XVIII | ||
Następca | Ludwik XIX de iure | ||
Dane biograficzne | |||
Dynastia | Burbonowie | ||
Data i miejsce urodzenia | 9 października 1757 | ||
Data i miejsce śmierci | 6 listopada 1836 | ||
Ojciec | Ludwik Ferdynand Burbon | ||
Matka | Maria Józefa Wettyn | ||
Żona | Maria Teresa Sabaudzka | ||
Dzieci | Karol Ferdynand (książę de Berry) | ||
Odznaczenia | |||
|
Karol X Filip (ur. 9 października 1757 w Wersalu, zm. 6 listopada 1836 w zamku Graffenberg koło Gorycji, Austria) – król Francji od 1824 do 1830. Syn Ludwika, delfina Francji i Marii Józefy Wettyn; wnuk króla Ludwika XV, wnuk Augusta III Sasa (króla Polski), prawnuk królów Polski Augusta II Mocnego i Stanisława Leszczyńskiego. Jego dwaj bracia Ludwik XVI i Ludwik XVIII również byli królami Francji. Po urodzeniu otrzymał tytuł hrabiego d'Artois.
Panowanie
W czasie rewolucji francuskiej, po upadku Bastylii jego brat Ludwik XVI nakazał mu opuścić Francję. Karol udał się do Rzeszy Niemieckiej, tam przygotowywał wojnę przeciwko rewolucyjnej Francji, potem mieszkał również w Anglii, gdzie gościny udzielił mu król Jerzy III Hanowerski. Po powrocie w 1814 przewodził radykalnej partii ultrasów. Przejął tron po śmierci swojego brata Ludwika XVIII, został koronowany 29 maja 1825 w Reims. Wraz z jego rządami, ograniczono prawa wyborcze do szlachty i bogatych, zastosowano cenzurę wobec lewicowej prasy, dawna emigracja arystokratyczna otrzymała miliard franków odszkodowania na wykup znacjonalizowanej ziemi. Nastąpił również wzrost znaczenia Kościoła dzięki działalności zakonu jezuitów, bractw, misji i pielgrzymek, wprowadzono karę śmierci za świętokradztwo, zawieszono wykłady liberalnych profesorów itp.
Wszystkie te działania spowodowały szybki wzrost liberalnej i republikańskiej opozycji. Gdy więc 26 lipca 1830 król Karol X obalił nowo wybrany gabinet ministrów oraz zawiesił wolność prasy, a policja rozpoczęła niszczenie prorepublikańskich drukarni – w następnym dniu wybuchła w Paryżu tzw. rewolucja lipcowa. Powtórzyły się elementy pierwszej rewolucji: barykady, szturm i zdobycie ratusza, wskrzeszono Gwardię Narodową, a na jej czele stanął znów, jak w 1789, gen. La Fayette. Wojsko przeszło na stronę powstańców, do ruchu ludowego przyłączyli się posłowie i politycy burżuazyjni, powstały nowe władze Paryża. Wreszcie król Karol X w przebraniu kobiecym uciekł do Anglii, abdykując wcześniej na rzecz swego syna, Ludwika, który jednak nie zamierzał objąć tronu.
Emigracja i śmierć
Po emigracji Karola X, we Francji utrzymała się monarchia konstytucyjna (określana mianem Monarchii Lipcowej); monarchą został Ludwik Filip I (1830–1848) jako król Francuzów (nie król Francji).
Po pobycie w Anglii, Karol udał się do Pragi (wtedy Cesarstwo Austriackie, teraz Czechy). Zmarł na cholerę 6 listopada 1836 w Schloss Graffenberg – pałacu hrabiego Michała Coronini von Cronberga (obecnie Gorycja, Włochy). Został pochowany w klasztorze franciszkanów Castagnavizza (obecnie Nova Gorica, Słowenia). Wiele razy rozważano sprowadzenie jego prochów do bazyliki Saint-Denis, ale zawsze władze francuskie były temu przeciwne.
Odznaczenia
- Wielki Mistrz Orderu Świętego Michała[1]
- Wielki Mistrz Orderu Ducha Świętego[2]
- Wielki Mistrz Orderu Królewskiego i Wojskowego Świętego Ludwika[3]
- Wielki Mistrz Orderu Królewskiego Legii Honorowej[3]
- Wielki Mistrz Orderu Zasługi Wojskowej (dla niekatolików)
- 1824 – duński Order Słonia[4]
- 1825 – brytyjski Order Podwiązki[5]
- 1830 – hiszpański Order Złotego Runa[6]
Małżeństwo i potomstwo
16 listopada 1773 poślubił Marię Teresę Sabaudzką (1756–1805), księżniczkę Sardynii i Piemontu. Piąte dziecko (trzecią córkę) króla Wiktora Amadeusza III i Marii Antonietty, infantki hiszpańskiej (córki Filipa V i Elżbiety Farnese). Miał z tego związku dwóch synów i dwie córki (zmarłe w dzieciństwie):
- Ludwika Antoniego (ur. 1775, zm. 1844) – księcia d'Angoulême, późniejszego delfina de Viennois,
- Zofię (1776–1783),
- Karola Ferdynanda (ur. 1778 – zamordowanego 1820) – księcia de Berry,
- Marię Teresę
Przodkowie
Prapradziadkowie | Ludwik Wielki Delfin | Król Sabaudii | Rafał Leszczyński | Jan Karol Opaliński | elektor Saksonii | margragia Bayreuth | cesarz rzymsko-niemiecki | książę Brunszwiku-Lüneburg |
Pradziadkowie | Ludwik Mały Delfin | król Polski | król Polski | cesarz rzymsko-niemiecki | ||||
Dziadkowie | król Francji | król Polski | ||||||
Rodzice | Ludwik Ferdynand | |||||||
Karol X (1757–1836), Król Francji |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Jean Pierre Bayard: Sacres et couronnements royaux. Paryż: Trédaniel, 1984, s. 262.
- ↑ Hervé Pinoteau: Etat de l’Ordre du Saint-Esprit en 1830 ; et, La survivance des ordres du roi. Paryż: Nouvelles Editions Latines, 1983, s. 115.
- ↑ a b Henry Lytton Bulwer: France, social, literary, political. T. 1. Paryż: Galignani, 1834, s. 162.
- ↑ Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 159.
- ↑ Journals of the House of Commons. Londyn: H.M. Stationery Office, 1826, s. 560.
- ↑ Journals of the House of Commons.. Londyn: H.M. Stationery Office, 1831, s. 78.
Bibliografia
- José Cabanis: Karol X. Król-ultras. Wyd. pierwsze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981, s. 480. ISBN 83-06-00509-0.
- p
- d
- e
- p
- d
- e
Dynastia Jimenez |
|
---|---|
Dynastia z Szampanii |
|
Kapetyngowie |
|
Dynastia Evreux |
|
Dynastia Trastámara |
|
Dynastia Foix |
|
Dynastia Albret |
|
Burbonowie |
|
- p
- d
- e
Współksiążęta episkopalni (1278–1556) |
|
---|---|
Współksiążęta episkopalni (1556–1771) |
|
Współksiążęta episkopalni (od 1772) |
|
Hrabiowie Foix |
|
---|---|
Królowie Nawarry |
|
Królowie, cesarze i republikańscy przywódcy Francji |
|
- p
- d
- e
Hrabiowie Owernii |
| ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Delfinowie Owernii |
| ||||||
Książęta Owernii |
|
- p
- d
- e
Współksiążęta episkopalni (1278–1556) |
|
---|---|
Współksiążęta episkopalni (1556–1771) |
|
Współksiążęta episkopalni (od 1772) |
|
Hrabiowie Foix |
|
---|---|
Królowie Nawarry |
|
Królowie, cesarze i republikańscy przywódcy Francji |
|
- ISNI: 0000000123213496
- VIAF: 96583780
- ULAN: 500122372
- LCCN: n84200136
- GND: 118776770
- LIBRIS: 31fhjggm2s3tdgz
- BnF: 12175467n
- SUDOC: 027285693
- SBN: AUFV000393
- NLA: 35134821
- NKC: xx0005111
- BNE: XX5146236
- NTA: 070397376
- BIBSYS: 98001844
- CiNii: DA15328051
- Open Library: OL4714393A
- PLWABN: 9810631734405606
- NUKAT: n2003032356
- J9U: 987007259759805171
- PTBNP: 1750786
- CANTIC: a11466935
- ΕΒΕ: 151060
- LIH: LNB:Min;=B0
- RISM: people/345473
- PWN: 3920648
- Britannica: biography/Charles-X
- Universalis: charles-x
- БРЭ: 2047362
- NE.se: karl-x
- SNL: Karl_10.
- VLE: karolis-x
- Catalana: 0015068
- DSDE: Karl_10.
- Hrvatska enciklopedija: 30573